Can scrap policy come for mobile phones
- Mobile Phone Scrapping : ભારત ધીમે ધીમે ઈલેક્ટ્રોનિક્સ માટે મેન્યુફેક્ચરિંગ હબ બની રહ્યું છે. ખાસ કરીને મોબાઈલ ફોનના ઉત્પાદનમાં તેથી જ એપલ જેવી મોબાઈલ કંપનીએ અહીં આઈફોન બનાવવાનું શરૂ કર્યું છે.
દેશની 120 કરોડથી વધુ વસ્તી પાસે મોબાઈલ ફોન છે. આવી સ્થિતિમાં ઈલેક્ટ્રોનિક વેસ્ટ (Electronic waste) વધવાનો પણ ભય છે. જો કે સ્થાનિક ઈલેક્ટ્રિકલ (Electrical) અને ઈલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ઈન્ડસ્ટ્રી અસંમત છે. ઈન્ડિયન ઈલેક્ટ્રિકલ એન્ડ ઈલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરર્સ એસોસિએશન (IEMA)ના પ્રમુખ અને બિરલા કોપર (હિન્દાલ્કો ઈન્ડસ્ટ્રીઝ)ના CEO રોહિત પાઠકે જણાવ્યું હતું કે જે રીતે પોલિસી આવી છે તે માત્ર વાહનોને ‘સ્ક્રેપ‘ કરવાની છે. આવનારા સમયમાં ‘સ્ક્રેપ મોબાઈલ ફોન’ મોકલવા માટેનું માળખું આ જ રીતે તૈયાર થઈ શકે છે.
સ્ક્રેપ પ્રમાણપત્ર અને રિબેટ :
રોહિત પાઠકે જણાવ્યું હતું કે ઈ-વેસ્ટ માટે એક પોલિસી ફ્રેમવર્ક છે, તેને થોડો ધક્કો મારીને અમલમાં મૂકવાની જરૂર છે. એકવાર ઈ-વેસ્ટને લગતું આર્થિક મોડલ વિકસિત થઈ જાય પછી લોકો પોતે જ પોતાનો ઈલેક્ટ્રોનિક કચરો એક્સચેન્જ માટે આપવાનું શરૂ કરી દેશે. તે જ સમયે આગામી વર્ષોમાં જો કંપનીઓ ‘એક્સ્ટેન્ડિંગ પ્રોડ્યુસર રિસ્પોન્સિબિલિટી’ (ઈપીઆર) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે તો તે લોકો પાસેથી જૂનો ઈલેક્ટ્રોનિક કચરો ખરીદવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.
હકીકતમાં રોહિત પાઠકને સરકારે જે રીતે લોકોને સ્ક્રેપિંગ વાહનો માટે ‘ડિસ્કાઉન્ટ સર્ટિફિકેટ’ આપવા કહ્યું છે તે અંગે પ્રશ્ન કરવામાં આવ્યો હતો. જેનો ઉપયોગ તેઓ નવી કાર ખરીદવા માટે કરી શકે છે. શું આ જ વ્યવસ્થા ઈલેક્ટ્રોનિક વેસ્ટ માટે કરી શકાય?
તેના જવાબમાં તેમણે કહ્યું કે સેમસંગ અને એપલ જેવી ઘણી કંપનીઓ હજુ પણ તેમના ગ્રાહકોને જૂના ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો પર ડિસ્કાઉન્ટ ઓફર કરે છે. આગામી વર્ષોમાં એક આર્થિક મોડલ વિકસિત થશે જેમાં મોબાઈલ ફોન અથવા અન્ય ઈ-વેસ્ટ કચરો જમા કરનારા લોકોને એક પ્રમાણપત્ર મળશે જેનો ઉપયોગ તેઓ અન્ય ઉત્પાદનો ખરીદવા માટે કરી શકશે.
જંક બિઝનેસને સંગઠિત કરવાની જરૂર :
રોહિત પાઠક કહ્યું કે ઈ-વેસ્ટના યોગ્ય નિકાલમાં સૌથી મોટી સમસ્યા રોકડ અર્થતંત્ર અથવા જંક બિઝનેસનું અસંગઠિત ક્ષેત્ર છે. તેમણે કહ્યું કે ઈ-વેસ્ટ કલેક્શનનું કામ વધુ વ્યવસ્થિત કરવાની જરૂર છે. જેથી તેનો યોગ્ય રીતે નિકાલ થઈ શકે.
તેમણે કહ્યું હતું કે આવી સિસ્ટમ મૂકવી પડશે જે ઈ-વેસ્ટના એન્ટ્રી લેવલ પર GST અથવા અન્ય કોઈ ઔપચારિક ક્ષેત્ર સાથે જોડાયેલ હશે. આ સાથે તેની આખી સિસ્ટમ ટોચ પર પુનઃપ્રાપ્ત થવાનું શરૂ કરશે. તેવી જ રીતે આનું આર્થિક મોડલ પણ તૈયાર કરવામાં આવશે.
આ પણ વાંચો :-