- દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા માટે સરકાર આગામી વિશેષ સત્રમાં ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’ બિલ લાવી શકે છે.
દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે કરાવવા માટે સરકાર આગામી વિશેષ સત્રમાં ‘વન નેશન-વન ઈલેક્શન’ બિલ લાવી શકે છે. વર્ષ ૨૦૧૪માં સત્તામાં આવી ત્યારથી જ મોદી સરકાર દેશમાં ચૂંટણી કરાવવા માંગે છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ તેના ફાયદા ગણાવ્યા છે. પરંતુ બંધારણના પાંચ અનુચ્છેદમાં સુધારો કરવાનો માર્ગ સરળ નથી. સંભવિત ખરડો માત્ર સંસદના બંને ગૃહોમાં જ નહીં. પરંતુ અડધા રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં હાજર સભ્યોની બે તૃતીયાંશ બહુમતી દ્વારા પસાર કરવો પડશે.
યોજનાની મધ્યમાં વિપક્ષી ગઠબંધન છે :
મોદી સરકારની આ યોજનાની મધ્યમાં વિપક્ષી ગઠબંધન છે. જેમાંથી ઘણી વિધાનસભાની મુદત હજુ બાકી છે. ત્યાં બંધારણમાં સુધારો કરાવવો કેન્દ્ર સરકાર માટે મુશ્કેલ કામ સાબિત થશે. દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી કરાવવા માટે કેન્દ્ર સરકારે કલમ-૮૩, ૮૫, ૧૭૨, ૧૭૪ અને ૩૫૬માં સુધારા કરવા પડશે. આ ઉપરાંત લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ-૧૫૧માં પણ સુધારો કરવો પડશે. કારણ કે ચૂંટણી તેની જોગવાઈઓ હેઠળ જ યોજાય છે. જ્યારે કલમ ૮૩માં સંસદના ગૃહોની અવધિ નક્કી કરવામાં આવી છે.
રાજ્ય સરકારને બરખાસ્ત કરીને રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવું પડશે :
અનુચ્છેદ ૮૫ સંસદના ગૃહનું સત્ર, સ્થગિત અને વિસર્જન સૂચવે છે. કલમ ૧૭૨ રાજ્ય વિધાનસભાની અવધિ નક્કી કરે છે, અને કલમ 174 રાજ્ય વિધાનસભાનું સત્ર, સમયગાળો અને વિસર્જન નક્કી કરે છે. જ્યારે ૩૫૬ રાજ્યોમાં વૈધાનિક તંત્રની નિષ્ફળતા સાથે સંબંધિત છે.
જે કેન્દ્ર સરકારને વિવિધ નાગરિક વિક્ષેપોના કિસ્સામાં રાજ્ય સરકાર પર તેની સત્તા સ્થાપિત કરવા સક્ષમ બનાવે છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો રાજ્ય સરકારને બરખાસ્ત કરીને રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવું જોઈએ.
બંધારણવિદ જ્ઞાનંત સિંહના મતે, કલમ ૩૫૬માં સુધારા દ્વારા વન નેશન-વન ઈલેક્શન લાગુ કરી શકાય છે. આવી સ્થિતિમાં દેશમાં તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાઓ ભંગ કરીને એક સાથે ચૂંટણી યોજવામાં આવી શકે છે. જ્યારે અન્ય કલમોમાં સુધારા દ્વારા તમામ ગૃહોની મુદત એક નિશ્ચિત સમયગાળા માટે જોડી શકાય છે.
તેમણે વધુમાં કહ્યું કે બંધારણીય સુધારો એટલો સરળ નથી. જ્યારે અન્ય પક્ષો સત્તાધારી પક્ષ સાથે સહમત થાય ત્યારે જ આવું થઈ શકે. એવી પણ શક્યતા છે કે જે વિધાનસભાનો કાર્યકાળ બે-ત્રણ વર્ષ બાકી છે તે તૈયાર ન થાય. આ સ્થિતિ આંતરિક અને બાહ્ય બંને સ્તરે થઈ શકે છે.
ડ્રાફ્ટ બંને ગૃહમાં રજૂ કરવાનો રહેશે :
બંધારણીય સુધારાની પ્રક્રિયામાં સરકાર દ્વારા સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવનાર ડ્રાફ્ટ બિલને કેન્દ્રીય કેબિનેટની મંજૂરી મળ્યા બાદ તેને લોકસભા અને રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે. આ પછી તેને બે તૃતીયાંશ બહુમતી સાથે બંને ગૃહોમાં પસાર કરવું પડશે.
બંધારણ સુધારણા વિધેયક પસાર કરતી વખતે ગૃહના કુલ સભ્યપદની બહુમતી એટલે કે ૫૦ ટકાથી વધુ સભ્યોની હાજરી અને બે તૃતીયાંશ બહુમતી હાજર હોય તે પસાર થવો જોઈએ. સંસદના બંને ગૃહોમાં બિલ પસાર થયા પછી, તે અડધા રાજ્યોની વિધાનસભાઓ દ્વારા પસાર કરવામાં આવે છે. આ પછી રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ બાદ બંધારણીય સુધારો કાયદો બનાવવામાં આવશે.
આ પણ વાંચો :-
- આબુ-અંબાજી રોડ ખાતે બસ પર પથ્થરમારો : સદનસીબે ડ્રાઈવરની સમય સૂચકતાના કારણે દુર્ઘટના ટળી
- બુર્જ ખલીફા પર છવાયું “જવાન”નું ટ્રેલર : ઈવેન્ટ દરમિયાન શાહરૂખ ખાને કરી આશ્ચર્યજનક વાત