ઉત્તરાખંડ સ્વતંત્ર ભારતનું પહેલું રાજ્ય બન્યું છે જ્યાં સમાન નાગરિક સંહિતા (UCC) લાગુ કરવામાં આવી છે. UCC અથવા યુનિફોર્મ સિવિલ કોડના અમલીકરણ સાથે, રાજ્યમાં લગ્ન, છૂટાછેડા, લિવ-ઇન રિલેશનશિપથી લઈને વારસા સુધી ઘણું બધું બદલાઈ ગયું છે. હવે ઉત્તરાખંડમાં દરેક ધર્મના નાગરિકો માટે સમાન કાયદા લાગુ થશે. અત્યાર સુધી, લગ્ન, છૂટાછેડા અને વસિયતનામા જેવા મામલાઓમાં અલગ અલગ પર્સનલ લો નિયમો લાગુ પડતા હતા.
હવે ઉત્તરાખંડમાં, લગ્ન, છૂટાછેડા, વારસો અને લિવ-ઇન સંબંધો જેવા મામલાઓ UCC દ્વારા નિયમિત કરવામાં આવશે. યુસીસીએ ઇસ્લામમાં પ્રચલિત હલાલા પર રોક લગાવી છે, હવે બહુવિધ લગ્નો પણ ગેરકાયદેસર છે. લગ્નની ઉંમર સમાન હશે અને છૂટાછેડા માટેના આધાર અને પ્રક્રિયા બધા ધર્મોના લોકો માટે સમાન હશે.
ઉત્તરાખંડમાં UCC અમલીથી શું ફેરફારો થશે તે પણ જાણો…
- હવે તમામ ધાર્મિક સમુદાયોમાં લગ્ન, છૂટાછેડા, ભરણપોષણ અને વારસા માટે સમાન કાયદો હશે. લગ્નનું રજિસ્ટ્રેશન હવે ફરજિયાત રહેશે.
- લગ્નના છ મહિનાની અંદર રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું જરૂરી રહેશે. 26 માર્ચ, 2010 પહેલાના લગ્નોનું રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું જરૂરી નહીં રહે.
- રજિસ્ટ્રેશન ન કરવા બદલ વધુમાં વધુ પચીસ હજાર રૂપિયાનો દંડ પણ ફટકારવામાં આવી શકે છે. જો તમે રજિસ્ટ્રેશન નહીં કરો તો તમને સરકારી સુવિધાઓનો લાભ નહીં મળે.
- મહિલાઓને પણ પુરુષોની જેમ છૂટાછેડા લેવાનો અધિકાર હશે. પુત્ર અને પુત્રીને મિલકતમાં સમાન અધિકાર હશે અને કાયદેસર અને ગેરકાયદેસર બાળકોમાં કોઈ મતભેદ રહેશે નહીં.
- કોઈપણ જાતિ, ધર્મ અથવા સંપ્રદાયના લોકોને છૂટાછેડાનો એક સમાન કાયદો લાગુ પડશે. હાલમાં દેશમાં દરેક ધર્મ અનુસાર આ કેસોનો નિકાલ થાય છે.
- હવેથી ઉત્તરાખંડમાં બહુપત્નીત્વ પર પ્રતિબંધ લાગશે. છોકરીઓના લગ્નની ઉંમર જાતિ કે ધર્મને ધ્યાનમાં લીધા વિના સમાન રહેશે. લગ્ન કરવા માટે છોકરીઓની ઉંમર 18 વર્ષની હોવી જરૂરી છે.
- UCC લાગુ થવાથી ઉત્તરાખંડમાં હલાલા જેવી પ્રથા પણ બંધ થવા જઈ રહી છે. વળી, હવેથી વારસામાં છોકરીઓને પણ છોકરાઓની સમકક્ષ ગણવામાં આવશે.
- કપલ માટે તેમના લિવ-ઈન રિલેશનશિપની રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું ફરજિયાત રહેશે. જો કોઈ દંપતીની ઉંમર 18 થી 21 વર્ષની વચ્ચે હોય, તો તેઓએ રજિસ્ટ્રેશન દરમિયાન તેમના માતાપિતા પાસેથી સંમતિ પત્ર પણ આપવો પડશે.
- અનુસૂચિત જનજાતિને UCCના નિયમો અને કાયદામાંથી સંપૂર્ણપણે બાકાત રાખવામાં આવી છે. આ સિવાય ટ્રાન્સજેન્ડર અને ધાર્મિક બાબતો જેમ કે પૂજાના નિયમો અને પરંપરાઓ સાથે કોઈ ચેડાં કરવામાં આવ્યા નથી.
ભાજપે 2022ની વિધાનસભા ચૂંટણી દરમિયાન રાજ્યમાં UCC લાગુ કરવાનું વચન આપ્યું હતું. ચૂંટણીમાં વિજય પછી, 22 માર્ચ 2022 ના રોજ પ્રથમ કેબિનેટ બેઠકમાં, UCC પર નિષ્ણાત પેનલના પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. 27 મે, 2022 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટના નિવૃત્ત ન્યાયાધીશ રંજના પ્રકાશ દેસાઈની આગેવાની હેઠળ એક પેનલની રચના કરવામાં આવી હતી, અને તેમને UCCનો મુસદ્દો તૈયાર કરવાનું કામ સોંપવામાં આવ્યું હતું. ઉત્તરાખંડમાં સમાજના વિવિધ વર્ગો સાથે ચર્ચા કર્યા પછી, દેસાઈ સમિતિએ દોઢ વર્ષમાં ચાર ખંડોમાં એક ડ્રાફ્ટ તૈયાર કર્યો. તેને 2 ફેબ્રુઆરી 2024 ના રોજ રાજ્ય સરકારને સોંપવામાં આવ્યું હતું. આ પછી તેને ઉત્તરાખંડ વિધાનસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું. માર્ચ 2024 માં, રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ તેને મંજૂરી આપી.
ભૂતપૂર્વ મુખ્ય સચિવ શત્રુઘ્ન સિંહાના નેતૃત્વમાં બીજી નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરવામાં આવી. આ સમિતિને કાયદાના નિયમો નક્કી કરવાનું કામ સોંપવામાં આવ્યું હતું. સિંહા સમિતિએ ગયા વર્ષના અંતમાં સરકારને આ અહેવાલ સુપરત કર્યો હતો. રાજ્ય મંત્રીમંડળે મુખ્યમંત્રીને યુસીસીના અમલીકરણ માટે તારીખ નક્કી કરવા માટે અધિકૃત કર્યા. સીએમ પુષ્કર સિંહ ધામીએ 27 જાન્યુઆરી 2025 થી તેનો અમલ કરવાની જાહેરાત કરી.
યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ (UCC) એટલે દેશમાં રહેતા તમામ નાગરિકો (દરેક ધર્મ, જાતિ, લિંગના લોકો) માટે સમાન કાયદો હોવો. જો તેનો અમલ થશે તો લગ્ન, છૂટાછેડા, બાળકને દત્તક લેવા અને મિલકતના વિભાજન તેમજ લિવ-ઇન સંબંધો જેવી બાબતોમાં દરેક નાગરિક માટે સમાન કાયદો હશે. લગ્નની સાથે સાથે લિવ-ઇન કપલ્સ માટે પણ રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું ફરજિયાત રહેશે.
આ પણ વાંચો :-
