રિઝર્વ બેંકે સામાન્ય જનતાને મોટી રાહત આપી છે કારણ કે RBIની મોનિટરી પૉલિસી કમિટી (MPC) એ એપ્રિલની મીટીંગમાં વ્યાજદરમાં ઘટાડો કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. 7 થી 9 એપ્રિલ દરમિયાન ચાલેલી MPCની મીટીંગમાં વ્યાજદરમાં ઘટાડા અંગે સહમતિ થઈ.
આ અંતર્ગત રેપો રેટ 6.25%માંથી ઘટાડીને 6% કરવામાં આવ્યો છે. ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાએ આ અંગે માહિતી આપી. તેમણે જણાવ્યું કે કમિટીનો સ્ટાન્સ “અકોમોડેટિવ” રાખવામાં આવ્યો છે, જે ફેબ્રુઆરીમાં “ન્યુટ્રલ” હતો. તેમણે કહ્યું કે સ્ટાન્સમાં ફેરફારને લિક્વિડિટી પૉલિસી સાથે ન જોડી જોવાં જોઈએ.
સંજય મલ્હોત્રા 6 સભ્યોની મોનિટરી પૉલિસી કમિટી (MPC)ના અધ્યક્ષ છે. આ પહેલાં પણ MPC એ ફેબ્રુઆરીમાં 5 વર્ષ બાદ વ્યાજદરમાં ઘટાડો કર્યો હતો, જેમાં 25 બેઝિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો કરવામાં આવ્યો હતો. એટલે કે 2025માં અત્યારસુધી બે મહિનાના અંતરે યોજાયેલી મીટીંગોમાં કુલ 50 બેઝિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો થયો છે.
એપ્રિલમાં RBIની નીતિગત દરો:
- રેપો રેટ: 6.00%પૉલિસી સ્ટાન્સ:
- અકોમોડેટિવSDF રેટ:
- 5.75%MSF રેટ:
- 6.25%
5 વર્ષ પછી ફેબ્રુઆરીમાં થયો હતો ઘટાડો
મોનિટરી પૉલિસી કમિટી (MPC) માટે FY26 માટેની આ પ્રથમ મીટીંગ હતી. છેલ્લા નાણાકીય વર્ષ એટલે FY25ની છેલ્લી મીટીંગ ફેબ્રુઆરી 2025માં થઈ હતી. તે મીટીંગમાં RBIએ 25 બેઝિસ પોઈન્ટનો ઘટાડો જાહેર કર્યો હતો. આ 5 વર્ષ પછી થયેલ વ્યાજદરમાં ઘટાડો હતો, જે અંતર્ગત રેટ 0.25% ઘટાડીને 6.25% કરવામાં આવ્યો હતો.
RBI શા માટે વધારેછે કે ઘટાડેછે રેપો રેટ?
વિશ્વભરના સેન્ટ્રલ બેંકો વધતી જતી જિયોપોલિટિકલ તણાવની વચ્ચે મહેંગાઈ પર કાબૂ મેળવવા માટે વ્યાજદરમાં ફેરફાર કરે છે. એ જ રીતે ભારતની રિઝર્વ બેંક પણ રેપો રેટમાં ફેરફાર કરે છે. રેપો રેટ એ એવી રીત છે કે જેને દ્વારા RBI મહેંગાઈ સામે લડી શકે છે. જ્યારે પણ મહેંગાઈ વધારે થવા લાગે છે ત્યારે RBI રેપો રેટ વધારી દે છે.
તેના કારણે અર્થતંત્રમાં લિક્વિડિટીનો પ્રવાહ ઘટે છે. જ્યારે રેપો રેટ વધારે હોય ત્યારે બેંકોને RBI પાસેથી લોન મોંઘી પડે છે, એટલે બેંકો ગ્રાહકોને પણ વધુ વ્યાજે લોન આપે છે. આથી મની ફ્લો ઘટે છે અને મહેંગાઈ પર કાબૂ આવે છે. જ્યારે અર્થતંત્રમાં લિક્વિડિટી વધારવી હોય ત્યારે RBI રેપો રેટ ઘટાડે છે. એટલે બેંકોને સસ્તું લોન મળે છે અને ગ્રાહકોને પણ સસ્તા વ્યાજે લોન મળે છે. અર્થતંત્રને ઝડપ મળે છે. જેમ કે કોરોના મહામારીના સમયમાં RBIએ રેપો રેટ ઘટાડીને અર્થતંત્રને ટેકો આપ્યો હતો.
રિવર્સ રેપો રેટમાં ફેરફારનો શું અસર પડે છે?
MPC પૉલિસીમાં રેપો રેટની સાથે રિવર્સ રેપો રેટ પણ જાહેર થાય છે. રિવર્સ રેપો રેટ એ દર છે જેમાં રિઝર્વ બેંક બેંકો પાસે પૈસા રાખવાના બદલામાં વ્યાજ આપે છે. જ્યારે RBI રિવર્સ રેપો રેટ વધારશે ત્યારે માર્કેટમાંથી લિક્વિડિટી દૂર થાય છે. બેંકો RBIમાં પૈસા રાખીને વ્યાજ મેળવે છે. આનો અર્થ એ છે કે બેંકો પાસે ગ્રાહકોને લોન આપવા માટે ઓછો ફંડ રહે છે. આ રીતે RBI મહેંગાઈ પર અસરકારક રીતે નિયંત્રણ લાવે છે.
