ભારતીય સેના હાલમાં તેના સૌથી મોટા માનવશક્તિ સંકટમાંથી એકનો સામનો કરી રહી છે. આશરે 1.8 લાખ સૈનિકોની અછત સ્પષ્ટ થઈ ગઈ છે. કોવિડ-19 મહામારી દરમિયાન સેનાએ આ પરિસ્થિતિનો સૌથી વધુ સામનો કરવો પડ્યો હતો, જ્યારે ભરતી બે વર્ષ સુધી બંધ રહી હતી અને દર વર્ષે હજારો સૈનિકો નિવૃત્ત થતા રહ્યા. ભરતીના આ અભાવ અને સતત નિવૃત્તિને કારણે ખાલી જગ્યાઓમાં વધારો થયો. 2022માં અગ્નિપથ પ્રોજેક્ટ અમલમાં મૂકાયો તે પહેલાં જ આ અછત ખતરનાક સ્તરે પહોંચી ગઈ હતી. આ તે જગ્યા છે જ્યાં ભારતીય સેનાનું માળખું ધીમે ધીમે અસંતુલિત થવા લાગ્યું.
અગ્નિપથ પ્રોજેક્ટ 2022માં અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો હતો, અને પ્રથમ તબક્કામાં, ફક્ત 46,000 અગ્નિવીરોની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. તેમાંથી આશરે 40,000 સૈન્યમાં ગયા જ્યારે બાકીના નૌકાદળ અને વાયુસેનાને ફાળવવામાં આવ્યા હતા. યોજના મુજબ થોડા વર્ષોમાં અગ્નિવીરોની સંખ્યા વધારીને 1.75 લાખ કરવામાં આવી હતી પરંતુ આ સમયગાળા દરમિયાન 60,000-65,000 નિવૃત્ત સૈનિકો દર વર્ષે નિવૃત્ત થતા રહ્યા. નવા અગ્નિવીરોની સંખ્યા ઓછી હતી અને નિવૃત્તિઓ વધુ હતી. આના કારણે દર વર્ષે વધુ અછત સર્જાઈ અને દળનું સંતુલન બગડવા લાગ્યું.
પહેલી બેચ 2026 માં નિવૃત્ત થશે
અગ્નિવીર મોડેલ હેઠળ પહેલી બેચ ચાર વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કર્યા પછી 2026 માં નિવૃત્ત થવાનું શરૂ કરશે. આમાંથી માત્ર 25 ટકા કર્મચારીઓને કાયમી ધોરણે સેનામાં સોંપવામાં આવશે. ત્યારબાદ બાકીના કર્મચારીઓ જશે. આનાથી સેનાની એકંદર અછતમાં વધુ વધારો થશે. આ પડકારને ધ્યાનમાં રાખીને સેનાએ હવે તેની ભરતી પેટર્ન બદલવા માટે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું છે.
દર વર્ષે 1 લાખથી વધુ અગ્નિવીરોની ભરતી કરવાની તૈયારીઓ
સૂત્રો અનુસાર સેના હવે મોટા પાયે ખાલી જગ્યાઓ ભરવાની યોજના બનાવી રહી છે. વર્તમાન વાર્ષિક ભરતી લગભગ 45-50 હજાર છે, જેને વધારીને 100,000 થી વધુ કરવાનો પ્રસ્તાવ છે. આટલી મોટી સંખ્યા જરૂરી છે કારણ કે પહેલી બેચ 2026 માં નિવૃત્ત થશે જ્યારે નિયમિત સૈનિકો નિવૃત્ત થતા રહેશે જેનાથી મોટો તફાવત સર્જાશે. સમયસર અછતને પહોંચી વળવા માટે 2025 થી ભરતી પ્રક્રિયા ઝડપી બનાવવામાં આવશે.
શું તાલીમ કેન્દ્રો આટલી મોટી બેચને સંભાળી શકશે?
સેના હાલમાં તેના રેજિમેન્ટલ કેન્દ્રોમાં શક્તિ, તાલીમ ક્ષમતાઓ અને ઉપલબ્ધ સ્ટાફનું મૂલ્યાંકન કરી રહી છે. મોટી સંખ્યામાં અગ્નિવીરોની ભરતી ફક્ત ત્યારે જ લાગુ કરવામાં આવશે જ્યારે ખાતરી કરવામાં આવે કે તાલીમની ગુણવત્તા પ્રભાવિત ન થાય અને તમામ સલામતી ધોરણો જાળવવામાં આવે. તેથી, નિર્ણય ઉતાવળમાં લેવામાં આવશે નહીં, પરંતુ સેનાની વાસ્તવિક ક્ષમતાઓ અનુસાર આગળ વધશે.
સેનાનું સત્તાવાર નિવેદન
મીડિયા સાથેની વાતચીતમાં, સેનાએ સ્પષ્ટ કર્યું કે અગ્નિપથના પ્રથમ તબક્કામાં 1.75 લાખ અગ્નિવીરોને સામેલ કરવાની પ્રક્રિયા ચાલી રહી છે. વધુમાં વર્તમાન અછતને પહોંચી વળવા માટે વધારાની ખાલી જગ્યાઓ બહાર પાડવામાં આવશે. આ સ્પષ્ટપણે સૂચવે છે કે આગામી મહિનાઓમાં નોંધપાત્ર ભરતીની અપેક્ષા રાખવામાં આવશે.
